Zuid-Holland

Het bankieren van de Provincie Zuid-Holland speelde zich in het geheim af. Maar ook bij sommige andere zaken wil het provinciebestuur liever niet op de vingers gekeken worden. Hier ligt een taak voor de gekozen volksvertegenwoordigers. Provinciale Staten moeten weer baas in eigen huis worden. In de afgelopen 10 á 15 jaar is het bedrijfsleven meer en meer als voorbeeld gaan dienen voor het openbaar bestuur, schrijft de commissie van Dijk in haar rapport over het leningenbeleid van de Provincie Zuid-Holland. Daarbij werd uit het oog verloren, dat overheidsorganen wezenlijk verschillen van private ondernemingen.

Overheidsorganen werken niet voor de winst, maar voor het algemeen belang en niet met privaat kapitaal, maar met gemeenschapsgeld. Daarom moeten besluiten van de overheid in alle openbaarheid door de volksvertegenwoordigers bediscussieerd, genomen en gecontroleerd kunnen worden. Geheime bedrijfsinformatie en gesloten directiekamers mogen bij een private onderneming nuttig zijn voor de concurrentiepositie van de onderneming en de persoonlijke belangen van de aandeelhouders, bij het openbaar bestuur horen ze taboe te zijn.

Zo keek de Provincie Zuid-Holland er niet tegenaan. Het besluit om met gemeenschapsgeld te gaan bankieren werd door het dagelijks bestuur van de Provinciale Staten, het college van Gedeputeerde Staten, in het geheim genomen. Eerdere besluiten van Provinciale Staten die bankieren verboden werden genegeerd. De besteding van de bankierswinst aan leuke dingen voor jezelf, zoals een luxe feestje bij de opening van het nieuwe provinciehuis, werd buiten de boeken gehouden. Toen de lening aan Ceteco door het faillissement van het handelshuis in juli toevallig aan het licht kwam, wist de Commissaris van de Koningin van de prins geen kwaad. Toch had ze alle stukken zelf getekend en was er begin mei door Binnenlandse Zaken al om opheldering gevraagd. Behoudens mogelijk enkele statenleden die goede ingangen bij het college van Gedeputeerde Staten hadden, wisten de Provinciale Statenleden hier niets van.

De accountants Ernst en Young, zelfs nog met Moret, hadden het niet gemerkt. Het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat de leningenportefeuille van de provincie moet controleren, moest eind april getipt worden voordat het iets in de gaten had. Zelfs de financiële experts onder de Statenleden hadden geen lont geroken. Daarom is het verwijt, dat Provinciale Staten hebben zitten slapen, m.i. niet terecht. Alleen met detectives als fractieassistenten hadden de niet gespecialiseerde volksvertegenwoordigers, die dit werk naast een gewone baan doen, het college van Gedeputeerde Staten op tijd kunnen arresteren.

Gedeputeerde Staten zetten niet alleen Provinciale Staten buiten spel, ze zetten zichzelf op afstand door de uitvoering van de leningenportefeuille zonder ingebouwde controlemechanismen te mandateren aan ambtenaren. Daarmee ontbrak niet alleen de politieke leiding, maar erg zakelijk was het ook niet. Geen enkel bedrijf, dat zo weinig interne checks en balances uitvoert, zou lang stand houden.

Nou ging het bij het leningenbeleid om opzettelijk om de tuin leiden van de volksvertegenwoordiging, maar hoe zit het dan met een gradatie minder list en bedrog, met een college van Gedeputeerde Staten dat alleen maar geen pottenkijkers wil?

Het spook van de geheimzinnigheid en de ongrijpbaarheid van de ondernemerscultuur waart nog steeds door het provinciehuis. Twee jaar geleden heeft de Rijksoverheid de gelden en bevoegdheden voor het streekvervoer naar de provincie gedecentraliseerd. Maar over de besteding van het geld en de dienstregeling wordt in Provinciale Staten niet gediscussieerd. Dat recht is alleen aan Gedeputeerde Staten voorbehouden Paars heeft de volksvertegenwoordiging in 1998, geheel in lijn met de nationaal heersende zakelijke bestuursstijl alleen een adviesbevoegdheid gegeven. Dat wil zeggen dat Provinciale Staten de beleidsnota waarin de optisch mooie voornemens staan wel mogen bespreken, maar niet goedkeuren. Ze mogen niet concreet aangeven, hoe de plannen uitgevoerd moeten worden en ze mogen ook niet controleren, of de voornemens wel worden uitgevoerd. Provinciale Staten mogen het budget niet wijzigen. Ze mogen de dienstregeling niet vaststellen. Controle van de dienstregeling wordt al 2 jaar gefrustreerd omdat de door de oppositie gevraagde gegevens over klachten en wensen van de burgers nog steeds niet verschaft zijn door het college. Hoe kunnen de volksvertegenwoordigers zo de belangen van de burgers behartigen? Geen wonder, dat veel burgers denken, dat stemmen geen zin heeft.

Er zijn inmiddels 4 leden van het college van Gedeputeerde Staten afgetreden. Nu is het zaak, dat de Provinciale Statenleden óptreden en hun recht op een deugdelijke en begrijpelijke informatievoorziening en beslissingsbevoegdheid weer veilig stellen. Alle oude mandaten aan Gedeputeerde Staten, die Provinciale Staten buiten spel zetten, moeten tegen het licht gehouden worden. Openbare besluitvorming en controle, toegankelijkheid van de aan de besluiten ten grondslag liggende informatie, deze democratische verworvenheden staan haaks op de procedures waarmee binnen het bedrijfsleven de zaken geregeld worden. De overheid is geen BV Nederland. Bij het openbare bestuur ligt het primaat bij de volksvertegenwoordiging. Provinciale Staten moeten weer baas in eigen huis worden.