Zuid-Holland

Een vaak gehoord argument, als je ervoor pleit om het openbaar vervoer weer in eigen hand te nemen is: “dat mag niet van Brussel”. Dat is een misverstand, het mag wel degelijk. De SP liet onderzoek doen naar liefst zes voorbeelden van stedelijke regio’s in Duitsland en Frankrijk die het openbaar vervoer van de markt haalden. Gevolg: beter openbaar vervoer, meer lijnen en tevreden klanten. Vaak zijn dit soort initiatieven in handen van linkse colleges, maar ook onder rechtse leiding wordt de verandering niet teruggedraaid.

Het meest opvallende voorbeeld is dat van Bad Kreuznach in de Duitse deelstaat Rijnland-Palts. Daar gaf de uitvoerende ondernemer in juli 2020 zijn concessie terug, omdat die niet winstgevend was. Samen met de omliggende regio’s Bad Kreuznach en Mainz Bingen nam de gelijknamige gemeente Bad Kreuznach de uitdaging aan. Zij vormden een publiek bedrijf, dat in oktober 2022 de werkzaamheden overnam. Opmerkelijk genoeg verdubbelde dit bedrijf het aantal diensten, waarmee de bereikbaarheid in de regio sterk vergroot werd.

In Frankrijk zijn er meerdere voorbeelden van gemeentes die het openbaar vervoer weer in eigen hand namen. In 2006 gebeurde dat in Toulouse, in 2013 in Nice, in 2019 in Straatsburg, in 2021 in Grenoble en in 2022 in Montpellier. De redenen lopen sterk uiteen. Zo was de beslissing in Toulouse zuiver politiek gemotiveerd, maar was er in Nice sprake van financiële argumenten. De twee aanbieders die zich aandienden vroegen beiden 20-25% meer dan voorheen, wat neerkwam op €80 tot €100 miljoen.  Ook een aantal onregelmatigheden in de aanbesteding speelde hier een rol. In Montpellier speelde dan weer de ambitie mee om milieudoelstellingen te bereiken, wat zich in deze stad uit in de ambitie om over te gaan op gratis openbaar vervoer.

In het algemeen, zo blijkt uit het SP-rapport, pakt de omslag positief uit: de financiën zijn goed, de bereikbaarheid neemt toe en de klanttevredenheid groeit. Noch vanuit Brussel noch vanuit Straatsburg — nota bene de officiële thuisbasis van het Europees Parlement — is enig bezwaar gekomen.

Ook in Zuid-Holland begint het aanbestedingssysteem te rafelen. De veerdienst­problemen tussen Maassluis en Rozenburg hebben ruim een jaar geduurd en ook het aantal aanbieders in de provincie loopt sterk uiteen. Zo meldden zich voor het concessiegebied Zuid-Holland Noord nog vier aanbieders, maar in de overige provinciale concessies waren dat er maar drie. Bij de concessie voor de buslijn Voorne-Putten en Rozenburg waren er maar twee. Het risico van kartelvorming, blijkens het voorbeeld van Nice niet denkbeeldig, is ook hier niet uit te sluiten.

Het lijkt erop dat de marktwerking uitgewerkt is, en dat er weinig efficiëntiewinst meer te behalen valt. Wie meer en beter openbaar vervoer wil hebben — een logische keuze om het aantal files te laten krimpen, de uitstoot van autogassen te verminderen en de bereikbaarheid voor burgers te vergroten — kan niet anders dan serieus onderzoek doen naar openbaar vervoer in publieke handen.